Şeyhmus Ozzengîn

Şeyhmus Ozzengîn

NIVÎSKAR
Hemû nivîsên nivîskar >

Rewşenbîr û Rolê ragîhandinê!

A+A-
 

"Ger dê hebûya me ittifaqek

Vêk ra bikira me intiyadek."

                                                                                            Ahmedê Xanê

 

Ji destpêka sedsala 18 an û heta niha Kurd, ji bona azadîya xwe, ji bona avakirina devletek Kurd û Kurdistanî di serhildanan de ne. Bi sedan serhildanên netewî pêk hatine. Dîrokek balkêş û bi qasî balkêşî ya xwe jî, diramatîk e.

Heta ku Kurd û Kurdistan gihîşt şerrê yekem yê cîhanî, pişta hêzên pêşengî ya rizgarîya netewî hatîye şikenandin. Hemû mîr û Mîremîrên li Kurdistan derbên mezin xwarine. Ew bingeha ku rolê ragîhandina nirxên millî li ser pişta wan, ji hev hatine perçe kirin, belava kirin, hatine qetil kirin û sirgûn kirin. Dijminên kurdan, civat a Kurd bê serkêş, bê dewlemendî û bê taqet hiştine. Ji Mîrên Erdalan bigre, heta derdorên Silêmarnîyê û Mîrên Cizîra Botan, Mîrên Çolemêrg, axa û begên kurdan ji van Kujtin, talan û sirgûnan para xwe girtine. Ev operasyonên li ser vê pêşengîya netewî a serete û bêpêşeng hiştina civata Kurd, dom kirîye û ev operasyon di astek pêşî lêgirtina dewletbûnê meşîya ye.

Dema ku Şerrê yekem ê cîhanî destpê kirîye, netewa Kurd hatîye dorpêç kirin. Rewşa serkêşîya otonomîya Mîr û Mîranîya Kurdistan, hêzên hikûmdarî bêtaqet hiştîye. Çanda netewî, ragîhandina ramanên nirxên netewî bi van hêzan re ser û bin bûye.

Quweta ku xwe bihone û di şerrê yekem ê cîhanê de, ji bona doza serxwebûnê û avakirina devletekê çong bide erdê, pir zeîf ketîye. Ji ber wê jî, ji dêlva ku Kurd gavên serbixwe bavêjin, têk çûne û ketine bin nîrên netewên serdest.

Berxwedanên ku di vê demê de derketine holê; wek , Şêx ûbeydûllah Nehrî, Şêx Mehmûd Berzencî, Simko, ve Koçgirî; di warê herêmî de mane û piştgirî ya mezin negirtine û têk çûne. Bi vê têkçûnê re, çespandina perçekirin û dabeşkirina axa Kurdan jî "bingehek meşrû" dîtîye. Civat bê taqet, ketîye bin nîrên dagirkeran.

Ji vê dîrokê û şûnde: Berxwedanên ku li Kurdistan pêk hatine, hemû di warekî teng de, herêmî mane û hêza ku rolê mezin bilîzin bidest nexistine.

Li Kurdistan di vê demê de, rewşa bingeha pêşengên netewî eve: Yanî Mîrîtî, axa-beg û şêxitîya ku civat li dor xwe kom kirîye, ew hikûmdarîya feodalî derbên mezin xwarîye û perçebûna wan bûye sebebê têkçûnê . Piştî belavkirin, talan kirin, qetil kirin û yên mayîn jî sirgûn kirina wan; quweta ku berxwedanan û doza netewî bihone bêbask maye. Piştî vê bandora neyênî, bi giranî berxwedan li ser milên leşkerî meşîyane. Pêşengek saxlem bidest nexistîye.

Ragîhandina ramanên netewî ketîye bin bandorek têkçûnê û demek dirêj carek din taqeta serhildanan di xwe de nedîtîye, geş nebûye û xwe nehonandîye. Ketîye bin bandora kolonyalîstan û civat ji hev perçe perçe bûye. Asîmîlasyon, xwe înkar û teslîmbûna bi sîstema dagirkerî re, ji civatê re bûye helwestek rewa.

Hêzên dagirkeran, Kurd û Kurdistan binpê dikin, talan dikin, asîmîle dikin û li gor berjewendîyên sîstema kolonyalîst û bidestxistinên netewa serdest; siyaseta "biratîya gelan" dimeşînin. Ev siyaset, bi kirin û ramanên xwe xesandina netewa kurd bi xwe ye. Li Îran "biratîya Kurd û Farisan", li Tirkîye "biratîya gelan" û li Sûrîye û İraq "biratîya Kurd û ereban"(!)

Ev xweferzkirin, li gor hizrên pejirandina serdestîya farisan, tirkan û ereban hatîye meşandin.

Ev xweferzkirin; derbek mezin li pêşketin, honandin û ragîhandinên nirxên netewî xistîye. Bûye sebebên ku ronakbîr, zana û rewşenbîrên civata Kurd bi erebî, farisî û tirkî berheman bidin û wek karekî rewa, xizmetê ji çanda serdest re bikin. Di vî warî de lîteratora zimanê serdest; hunerê bi zimanê serdest, bi hezaran berhemên kurdan, bi zimanên xwe tomar kirine û van berheman jî, xizmet ji serdestîya çanda serdest re kirîye. Çîrok, serpêhatî, folklor-muzîk û hêjayîyên kurdan ji terefê netewa serdest ve hatîye dizîn, talankirin. Ev hêjeayîyên Kurdan bi zimanê netewên serdest, carek din li Kurdan vegerîya ye û bûne pergalên asîmîle kirinê.

Ev sebeb yek bi yek binpê kirina nirxên netewîbûna kurdan bi xwe ne.

Sebebek din jî; di nav kurdan de rewşa nirxên netewî û partîzanî ne: Nirxên partîzanî, ji bona xurtbûna berjewendîyên xwe yên îdeolojî û partîzanî pêşî li hestên netewî girtîye. Ji tirsa wê xweferzkirina "biratîya gelan, an jî biratîya ereb, tirk û farisan", Kurdên partîzanî ji kurdperwerîya xwe revîyane û tenê nirxên partîzanî ji girseya xwe re, ji qedro û pêşengên xwe re kirîne nirxên serete. Helbet wê ev helwest, netewîtîyê bipaş de bixe û hestên netewî birîn bike.

Ronakbîr, rewşenbîr û zanayên Kurdan, piranîyên wan ketine bin bandora îdeolojîya partîzanî û ji dêlva bibin hosteyên honandina nirxên netewî; bûne îdeologên îdeolojîya partîzanî. rexnegirîya rewşenbîrî û rolê rewşenbîrî birîn xwerîye û di nava civatê de bêteref bûna xwe wenda kirîye. Rexnegirî û rola bipêşdebirin û bandora ronakbîrî, ketîye astek partîzanî. Piranîyên vê ekolê, ketine bin bandorek wusa ku bi şêweyeke neyênî bandor li ser nirxên netewî dikin. Hestên rewşenbîrî di asta bixwebawerî de şikestîye û ti ferqa wan rewşenbîran û qadroyekî demogogên partîya ji hev nemaye. Li welatekî, dema ku rewşenbîr rola xwe ji bona netew û niştimanê nelîzin û nebin vîcdanê civatê û bibin pergal ji bona berjewendîyên hizbî re, ew welat û ew netew di asta têkçûnê deye.

Piranîyek ji beşê ronakbîr, zana û rewşenbîrên kurdan, rolên xwe yên li serling hiştin û pêşdebirina nirxên netewî û ragîhandina ramana netewî wenda kirine. Kar û barên akademîk li gor îdeolojî û xurtbûna hêza siyasî têt tevdigerîn û ev jî xizmetê ji hestên netewî  û ramana ragîhandina bi pêşdebirina hestên civakî re nake.

Rexneyên rewşenbîrî ji ber hesabên têkiliyên bi hizban re, ne azadin û bi wêrektî dernakevin holê. Civatek ku rewşenbîrên wê ne azad bin, nikare ramanên azad jî bidest xîne. Kerr û koritî dibe bandor û civat bê pisûla dimîne. Kesayetî û partîyên îdeolojîk dibin pêşengên civatê û civat bi ideolojîya wan xwedî dibe. Ev jî civatê ji hestên netewî dûr dixe û dibe mertal li henber zanistî û ramanên netewî yên ku hene û bandora vê ramanê dişkîne.

Netewa kurd ji bona ku bibe xwedî dewlet, berî her tiştî divê zana, rewşenbîr û ronakbîrên kurdan xwe ji vê asta partîzanî rizgar bikin. Vegerin ser asta netewî û divêtîyên akademîk, zanistî û rolê xwe yê ragîhandina ramana netewî bilîzin.

Bi wêrektî bibe rexnegir, bibe vîcdanê civakî û xwe ji îdeologîya partîzanî bidûr xe. Di damezirandina navend, sazî û komelayetî de rolekî netewî bilîze. Bibe mêzênek di nava civatê de, ji bona çareserîya nakokîyên siyasî yên bi bibandor. Ev dikare pêşiya şerrê birakujî, zordestîya partîzanî bigire.

29.09.2016

 
Önceki ve Sonraki Yazılar

YAZIYA ŞÎROVE BIKE

BALKÊŞÎ: Şîroveyên ku têde; çêr, heqaret, hevokên biçûkxistinê û êrîşa li ser bawerî, gel û neteweyên din hebin, dê neyêne erêkirin.
JI kerema xwe re şîroveyên xwe jî bi gramera kurdî ya rast û tîpên kurdî binivîsin